Уақыт өте келе көздің құрғақтығы құрғақ көз синдромына (немесе ауруына) айналуы мүмкін – бұл өте кең таралған құбылыс. Бұл проблема тіпті денсаулығын мұқият қадағалайтындарға да таныс. Кейде күнделікті режимді ұстану және компьютер мен гаджеттерді пайдалануды шектеу жеткіліксіз – өйткені біз ықпал ете алмайтын құрғақ көзді тудыратын факторлар бар. Бірақ тәуекелді азайтуға әбден болады.
Неліктен көздер құрғап кетеді
“Құрғақ көздер” деген кеңінен таралған сөз тіркесі, әрине, диагноз емес, ол көздің бетінен ылғалдың тез булануы немесе оның жеткіліксіз ылғалдануы кезінде пайда болатын сезімнің сипаттамасы. Құрғақтық сезімі әдетте “жалғыз” пайда болмайды: әдетте басқа симптомдар да бар. Олардың ең кең таралғандары мыналар:
- көру қабілетіне жүктеме түскен кездегі көздегі шаншу, ашып ауыру сезімдері
- көру қабілетіне жүктеме түскен кездегі көз жасының ағуы
- жел, аяз кезіндегі жас ағу
- көздің ауыруы, шаншуы, ашуы, ашық жарықта, ыстықта немесе суықта, температура өзгерген кезде, желде көз жасының ағуы
- көзге бір нәрсе кедергі келтіретін сезім, қабақтың астындағы “қылшықтың” немесе “құмның” болу сезімі
- көздің қызаруы, кейде демалғаннан кейін де
- жанаспалы линзаларды кию кезіндегі жайсыздық
- әсіресе көзді жыпылықтатқан кезде байқалатын “құрғақ көз” сезімі
Бұл шағымдардың ең көп таралған себептері, біріншіден, көру қабілетіне түсетін жүктемелерге, өмір салты мен жұмыс ерекшеліктеріне, екіншіден, жалпы денсаулық жағдайы мен жасқа байланысты. Тәуекел факторларының үшінші тобы қоршаған орта немесе жұмыс жағдайларына байланысты.
Жұмыста және үйде көздің құрғықтығын мыналар тудыруы мүмкін:
- монитордың алдында бірнеше сағат жұмыс істеу (әсіресе суреттермен жұмыс істейтіндердің көздері көбірек зардап шегеді, сандар мен әріптермен жұмыс істеу кезінде көру қабілетіне жүктеме азырақ түседі);
- қараңғыда немесе жарықтандыру нашар кезде кітап оқу, компьютерде жұмыс істеу немесе планшет пен телефонды пайдалану әдеті;
- ұзақ уақыт көлік жүргізу;
- толыққанды үзілістер мен көзге тынығуға уақыт жоқ жұмыс күнін негізсіз ұйымдастыру;
- 50 жастан жоғары;
- эндокриндік аурулардың, глаукоманың, гипертонияның, бездердің жұмысына әсер ететін аутоиммундық аурулардың болуы, гормональді препараттарды, антидепрессанттарды, диуретиктерді (несеп айдайтын дәрілерді) қабылдау;
- жақында жасалған офтальмологиялық операция (оның ішінде көру қабілетін лазерлік түзету);
- жанаспалы линзаларды кию;
- көп уақыт өткізетін бөлмедегі (үйде және кеңседе) ауаның құрғақтығы;
- сұйықтықты жеткілікті мөлшерде тұтыну әдетінің болмауы;
- ауасында лак, бояу, құрылыс шаңының бөлшектері бар шаңды бөлмеде жұмыс істеу;
- ашық ауада жұмыс істеу (ультракүлгін сәулеленудің тұрақты әсеріне байланысты);
- жел мен аяз кезінде көшеде көп уақыт болу қажеттілігі.
Бұл көз бетінің күйіне теріс әсер ететін факторлардың бір бөлігі ғана. Әдетте, дәл осы себептерге байланысты құрғақ көз синдромы жиі дамиды.
Көздің құрғақтығы созылмалы болмауы үшін не істеу керек
Адамдардың көпшілігі өмір салты мен жұмыс ерекшеліктерін түбегейлі өзгерте алмайды, ал жасына немесе созылмалы ауруларға әсер ету тіпті мүмкін емес. Сондықтан, көздің құрғақтығы сияқты проблемаға философиялық тұрғыдан қарау керек – ыңғайсыздық сезімі мезгіл-мезгіл оралуы мүмкін екенін және көзге үнемі қамқорлық жасау керек екенін түсіну керек. Бұл жағымсыз жағдайдың ушығуын сирек және айқын емес етуге көмектесетін тұрақты дұрыс әрекеттер. Қауіпті азайту үшін үйде және жұмыста мыналарды істеуге болады:
- Тек жарықтандыру жақсы кезде ғана компьютерде жұмыс істеу, монитордан фильмдер көру.
- Барлық бөлмелердегі ауаның ылғалдылығын бақылау – жұмыс кабинетінде, қонақ бөлмеде, жатын бөлмеде… Норма – салыстырмалы ылғалдылықтың 50%-ы. Егер бөлмелерде жылыту батареялары жұмыс істесе, қосымша ылғалсыз бұл көрсеткішке жету мүмкін емес – жылыту маусымында ауа ылғалдылығы 30%-ға дейін төмендейді, әсіресе далада аяз болса. Мұндай жағдайларда ең жақсы көмекшілер – ауаны ылғалдандырғыш және гигрометр. Біріншісі ауаны ылғалмен қанықтыруға көмектеседі, екіншісі ылғалдылық деңгейін көрсетеді.
- Өзіңіз тұрған барлық бөлмелерді үнемі, күніне бірнеше рет желдету.
- Созылмалы аурулар бар болса – дәрігермен кеңесіп, ылғалдың жетіспеушілігін өтеуге және көзжас қабыршағын қалпына келтіруге көмектесетін жасанды көз жасы тамшыларын таңдау. Әдетте сарапшылар гиалурон қышқылы бар ылғалдандыратын көз тамшыларын ұсынады.
- Көздің құрғақтығы сезімі көру қабілетіне жоғары жүктемеден де, ағзадағы жасқа байланысты өзгерістерден және қоршаған орта факторларынан да пайда болуы мүмкін екенін есте сақтау. Егер көздің құрғақтығын немесе жоғарыда айтылған шағымдарды сезсеңіз – дәрігермен бірге жасанды көз жасының тиісті тамшыларын таңдауды жеңілдету үшін өмір салтыңыз бен жұмыс жағдайыңызды талдаңыз.
- Жеткілікті мөлшерде демалу. Көзге түнгі уақытта толыққанды ұйқы және күндіз анда-санда демалу қажет. Жұмыста үзіліс жасауды және ауыртпалықты жеңілдетуге көмектесетін көзге арналған гимнастиканы ұмытпаңыз. Көзге арналған жаттығулар құрғақтық пен ыңғайсыздықты жоймайды, бірақ жалпы жүктемені азайтады, бұл көзге және көру қабілетіне оң әсер етеді.
- Құрғақтық синдромынан көзді ылғалдандыратын тамшыларды таңдағанда, оның құрамына, шығарылу формасына және қаптамасына назар аударыңыз. Мүмкіндігінше, препаратты 3 айдан 6 айға дейін зарарсыздандыруға мүмкіндік беретін тамызғысы бар, консервантсыз, құтыдағы жоғары молекулалық салмақтағы гиалурон қышқылы бар тамшылардың немесе гельді таңдаңыз. Барлық осы талаптарға неміс Хило желісінің офтальмологиялық құралдары, атап айтқанда, әйгілі Хило-Комод жауап береді. Оны әдеттену немесе жанама әсерлер қаупінсіз ұзақ уақыт қолдануға болады, жанаспалы линзаларды киген кезде тамызуға, бір құтыны алты айға дейін қолдануға болады.
