Қазіргі әлемде электрондық құрылғыларды пайдаланудан бас тарту мүмкін емес. Сіз қай жерде болсаңыз да – демалыста немесе жұмыста болсын, оқуда немесе каникулда болсын – жаныңызда әрқашан смартфон, ноутбук немесе планшет болады. Тіпті кітаптарды біз электронды түрде оқимыз. Гаджеттер біздің өмірімізді айтарлықтай жеңілдетеді, бірақ теріс әсері де бар. Ең алдымен, әңгіме біздің көру қабілетімізде болып отыр. Сандық технологиялар ғасырында көз денсаулығын бұзбау үшін бірнеше кеңестерді пайдаланыңыз.
Смартфондар шынымен көзге теріс әсер ете ме?
Жүргізілген зерттеулерге сәйкес, заманауи дисплейлер мен мониторлар көзге зиян келтірмейді. Алайда «компьютерлік көру синдромы» шынымен де бар. Егер гаджеттердің экрандары қатысты болмаса, мәселе неде? Жауабы оңай: біздің көру қабілетіміздің нашарлауына әкелетін әдеттеріміз. Негізгілері:
- Көлікте оқу. Біз көлікте келе жатқанда уақытты қысқарту үшін телефонымызды алып, жаңалықтар оқимыз немесе роликтер көреміз. Бірақ автокөлікте немесе қоғамдық көлікте жүргенде біздің денеміз әрдайым дірілдеп, кенеттен секіріп тұрады. Тиісінше, көздің бұлшықеттері экранға фокусталуға тырысып, оларға үнемі күш түседі, ал бұл қолайсыз салдарға әкеледі.
- Дұрыс емес қашықтық. Зерттеулерге сәйкес, көз бен монитор арасындағы ең қауіпсіз қашықтық – 50см. Адамдар осы ұсынысты жиі жағдайда елемейді, бұл біртіндеп көру жітілігінің төмендеуіне әкеледі.
- Жарық және жарықтық. Бөлмедегі немесе жұмыс орнындағы жарық жайлы жұмыс үшін жеткілікті болуы тиіс. Сондай-ақ, монитордағы суреттің жарықтығы мен кереғарлығын реттеу керек. Тым күңгірт немесе керісінше жарқын сурет, мәтіннің кереғарлы еместігі, экранның жарықтығы немесе сәуле түсімдері – осының барлығы көзге әсер ететін қосымша тітіркендіргіш факторлар болып саналады.
- Ұсақ қаріп. Қаріп мөлшерін таңдау бойынша нақты ұсынымдар жоқ, бәрі жекелей таңдалады. Бірақ, не болса да, көзіңізге ауыртпалық түсірмеу үшін өзіңізге барынша жайлы әріп мөлшерін таңдаңыз.
- Үзілістердің болмауы. Компьютермен ұзақ уақыт жұмыс істегенде көзге түсетін ауыртпалықты басуға мүмкіндік беретін кішігірім үзілістер жасау керек.
Егер жоғарыда аталған ережелер сақталмаса, уақыт өте келе кератоконъюнктивит – құрғақ көз синдромының дамуын тудыруға болады. Қазіргі уақытта құрғақ көз синдромы ең көп таралған офтальмологиялық аурулардың бірі.
Қарапайым сақтық шаралары
Зерттеулер көрсеткендей, қандай да бір гаджеттерді пайдаланушылардың 90%-ы кем дегенде бір рет көздерінде жайсыздық сезінген. Бұл жерде гаджеттерді пайдаланғаннан кейінгі шаршау, қышу, көздің жасаурауы, ашып ауыру туралы әңгіме болып отыр. Егер симптомдар елеусіз қалдырылса, жағдайдың нашарлауы байқалады – көру жітілігі мен айқындығы төмендейді, жағымсыз сезімдер қарқынды болып, уақыт сайын бас ауыра бастайды. Бұл құрғақ көз синдромының айқын белгілері.
Көру қабілетінің проблемасын болдырмау үшін бірнеше қарапайым сақтық шараларын ұстану керек:
- Қашықтықты сақтау. Көптеген адамдар смартфонды пайдалана отырып, оны көзге 10 сантиметр қашықтыққа жақындатады. Бұл дұрыс емес, өйткені қашықтық кемінде 20-40 см болуы керек. Ал компьютерлер мен ноутбуктердің мониторларына дейінгі қашықтық қолды созғандағы қашықтыққа тең болуы тиіс.
- Экранның жарықтығы. Экрандарда параметрлерде кеңес берілген жарықтықты таңдау керек. Өте жарқын немесе күңгірт экран көздің фокусталу қабілетіне әсер етеді. Жарықтық қоршаған жарықтандыруға байланысты теңшеледі. Кедергі келтіруі мүмкін сәуле түсімдерін, саусақ іздерін, сызаттар мен шаңды елемеуге болмайды.
- Тәуліктің қараңғы уақыты. Мамандар гаджеттерді жеткіліксіз жарықта пайдаланбауға кеңес береді. Экрандағы тым кереғар бейне көзге өте зиянды. Қосымша үстел шамын немесе люстрадан шашыраған жарықты қосқан жөн. Ең бастысы – қосымша жарық көзін қайтадан экранға бағыттамаңыз.
- Қаріпті таңдау. Мәтіннің өлшемі және мәтін жазылған фон сіз үшін барынша ыңғайлы болуы керек, әріптер экранда оңай оқылуы керек.
- Көз үшін демалыс. Тағы бір қарапайым ереже бар: монитормен 20х20х20 жүйесі бойынша жұмыс істеу. Әрбір 20 минут сайын көңілді басқа нәрсеге бөліп, көзге 20 секундқа демалыс беру керек, бұл ретте шамамен 20 метр алысқа қарау керек. Сондай-ақ қызу жұмыс кезінде көзді жыпылықтатуды ұмытпауға тырысыңыз. Көздің мөлдір қабығы үнемі ылғалданған болуы тиіс.
- Жасанды көз жасы. Экрандағы бейнеге зейін қойған кезде, көз әдеттегіден 2-3 есе сирек жыпылықтайды. Бұл қорғаныс функциясын орындайтын жас қабыршағының кебуіне алып келуі мүмкін. Кебуге жол бермеу үшін, құрғақ көз синдромының пайда болуын және жағымсыз сезімдердің пайда болуын болдырмайтын жасанды жас препараттарын пайдаланыңыз.
- Көзге арналған гимнастика жасаңыз. Шаршауды басатын және көз бұлшықетін “жеңілдететін” оңай жаттығуларды мерзім сайын жасау өте пайдалы. Жаттығулар тек алдын алу үшін ғана емес, сонымен қатар көру қабілетінің алғашқы белгілері кезінде де тиімді болуы мүмкін.
Офтальмологқа жоспар бойынша барып тұруды да ұмытпаңыз. Егер сіз жайсыздық пен жағымсыз симптомдарды сезінсеңіз, дереу маманға көмекке жүгінген жөн.
