Компьютер алдында оқу және жұмыс істеу: көз қызарып кетсе не істеу керек

Егер бұрын қашықтықтан оқыту аз ғана отбасылардың таңдауы болса, қазір әлемнің көптеген елдерінде карантиндік шараларға байланысты мектеп оқушылары мен студенттерге онлайн оқыту әдетке айналды. “Қашықтықтан оқыту” – бұл барлығымыз үшін уақытты, оқу процесін ұйымдастырудың жаңа тәсілі, сондай-ақ… көру қабілетіміз үшін жаңа ауыртпалық. Компьютердің алдында оқу қажеттілігіне байланысты көздің қызаруы көптеген жасөспірімдер мен жастар үшін шындыққа айналды.

Көздің қызаруы: шаршаудың симптомы ғана емес

Неліктен компьютер алдында сабақ оқыған кезде кабинетте немесе аудиторияда әдеттегі сабақ оқығанға қарағанда көздеріңіз қаттырақ қызарады? Себебі мониторға ынталанып қарау қажеттілігі – көру қабілеті үшін бірсарынды ұзақ жүктеме болып табылады. Аудиторияда мұғаліммен жұмыс жасай отырып, мектеп оқушысы немесе студент үнемі көзін не дәріскердің өзіне немесе мұғалімге, не бірдеңе жазылған тақтаға, не жазу үшін дәптерге аударады. Кейде ол жай ғана көңілі бөлініп, терезеге немесе сыныптастарының біріне қарайды. Яғни, көз бен адам қарайтын заттар арасындағы қашықтық үнемі өзгеріп отырады.

Компьютер алдында қашықтықтан сабаққа “қатысқанда” не болады? Әрқашан бір қашықтықта орналасқан мониторға қараймыз. Мұғалім де, тақта да, тапсырмалар тізімі де – сол бір монитор. Яғни, көздің босаңсуға мүмкіндігі жоқ – ал көздің бұлшықеттерінің босаңсуы, объектіге дейінгі қашықтық өзгерген кезде орын алатыны белгілі. Сондықтан көздің ширығуын жеңілдететін жаттығулар қатарына көзқарасты бір объектіден алыс немесе жақын орналасқан объектіге аудару сияқты қарапайым әрекет кіреді.

Мониторға үнемі қарау қажет болса, бірнеше проблемалар туындайды:

көздер үнемі жақын орналасқан затқа зейін қояды
экранға қарау қажеттілігіне байланысты адам әдетте көздерін сирек жыпылықтатады, өйткені бейнені немесе мәтінді мұқият қарастырады, сондықтан көздің бетіндегі көзжас қабыршағы тез буланып, нашар қалпына келеді
ұзақ сабақ кезінде (компьютерде ұзақ уақыт жұмыс істеген кезде де) көптеген адамдар бірнеше сағат бойы ыңғайсыз күйде отырады, бұл мойын мен арқадағы ауырсынуды, бас ауруын тудырады

Қашықтықтан сабақ оқығаннан кейін немесе монитор алдында ұзақ жұмыс істегеннен кейін көздің қызаруына шағымдар өте жиі кездеседі. Әдетте, екі көздің де қызаруы жиі кездеседі. Алайда, бұл қашықтықтан қарқынды өткізілген сабақтардан немесе компьютерде үздіксіз жұмыс істегеннен кейін бірнеше аптадан соң (ал кейбір жағдайларда, тіпті бірнеше күннен соң) пайда болатын жалғыз симптом емес. Сондай-ақ мынадай симптомдар пайда болуы мүмкін

ашып ауыру сезімі, көздің қышуы
себепсіз жас ағу
көздің суық немесе жылы ауаға сезімталдығы (мысалы, жылы бөлмеден көшеге шыққан кезде немесе суықтан жылуға кірген кезде)
көздің құрғау сезімі (жыпылықтаған кезде және көздер ашық болған кезде)
қабақтың астына құм немесе бөтен дененің түсуіне ұқсас жағымсыз сезімдер

Көздің қызаруы, көз жасының ағуы, ауырсыну, қышу, құрғақтық – бұл көздің шаршауының белгілері ғана емес, сонымен қатар құрғақ көз синдромы. Қарқынды қашықтықтан оқу немесе компьютерде жұмыс істеу кезеңінде ол көптеген адамдарға қауіп төндіреді, бірақ қауіпті топқа жататындар мыналар:

жанаспалы линзаларды киетіндер
көру қабілетін түзетуді толық қамтамасыз етпейтін көзілдірікті киетіндер
гормоналды, аутоиммунды аурулары немесе көзжас бездерінің бұзылуымен байланысты аурулары бар адамдар
ауасы құрғақ бөлмеде көп уақыт болатындар.

Көздің қызаруы мен басқа симптомдарға шағымдарды қалай азайтуға болады

Біздің өмірімізде қашықтықтан оқыту ұзақ уақытқа созылатын сияқты. Кейбір жағдайларда бұл өте ыңғайлы болып шықты, сондықтан ол карантиннен кейінгі кезеңдерде де оқу орындарының күнделікті тәжірибесіне енуі мүмкін. Сондықтан көздің қызаруына, көз жасының ағуына, құрғақтыққа және жайсыздыққа шағымдар тіпті өте жас адамдар арасында жиі кездесетін болады. Бұл симптомдардың пайда болуын болдырмау немесе олардан тез құтылу үшін кейбір ережелерді сақтау керек:

Егер жасөспірімде немесе ересек адамда рефракцияның бұзылуы орын алса, түзетудің ең тиімді әдісін таңдау үшін офтальмологқа барған дұрыс. Егер жасына қарай рұқсат етілсе, көзілдірік немесе линзалар екі көзге де көруді барынша түзетуді қамтамасыз етуі тиіс.
Компьютерде қашықтықтан сабақ өтетін немесе “қашықтықтан” көп жұмыс істеуге тура келетін бөлмеде ауаны ылғалдандырып отыру керек. Арнайы құрылғыны пайдаланған жөн, бірақ төтенше жағдайларда жылыту батареяларының жанында су құйылған ыдыстарды пайдалануға болады.
Қашықтық режиміндегі сабақтар немесе дәрістер арасында (мектеп, училище немесе университет болсын) үзілістер міндетті түрде болады. Бұл үзілістерді әлеуметтік желідегі жаңалықтар лентасын қарау үшін емес, көзге “жүктемені азайту” үшін пайдаланыңыз. Көзге арналған жаттығулар жасаңыз, тіпті қарапайым жаттығулар болса да. Мысалы, кезекпен оң және сол көзбен алдымен жақын тұрған затқа қараңыз, содан кейін көзқарасты алысқа, терезенің сыртындағы объектіге аударыңыз.
Жасанды көзжастың тамшыларын (немесе көздің қызаруы бар тамшыларды) кез келген жаста қолдануға болады. Егер олар гиалурон қышқылына негізделген болса, құрамында консерванттар мен басқа да зиянды заттар болмаса, онда олардың жанама әсерлері жоқ, жақсы төзімді, ұзақ уақыт қолдануға жарамды және бірнеше қолданғаннан кейін жақсы нәтиже береді. Есіңізде болсын: балалар мен жасөспірімдерге мұндай тамшыларды офтальмолог дәрігер тағайындауы керек! Ересектерге де, әрине, өзін-өзі емдеумен айналысуға кеңес бермейміз, дегенмен шаршау мен қызарудан қорғайтын көзге арналған тамшылар рецептсіз сатылады. Бұл, соның ішінде, Хило-Комод тамшыларына және URSAPHARM неміс компаниясы шығарған басқа препараттарға (мысалы, Хило-Дуал немесе Хило-Гель) қатысты. Олар жоғары молекулалық салмақтағы гиалурон қышқылынан тұрады, олардың құрамында консерванттар жоқ, ал дәрі-дәрмектерді құты ашылғаннан кейін алты ай бойы қолдануға болады.
“Құрғақ көз синдромы” диагнозын тек дәрігер қоя алады. Егер көздің құрғауы, көздің қызаруы, көз жасының ағуы жиі пайда болса, ал қызаруға қарсы көз тамшылары бірнеше күн қолданғаннан кейін де көмектеспесе, дәрігерге қаралу керек.

Есте сақтаған жөн: балаға, тіпті жасөспірімге ересектердің бақылауынсыз жасанды көзжас тамшыларын қолдануға рұқсат бермеңіз.

Тағы бір маңызды жайт: компьютер алдында қашықтықтан сабақ оқу кезінде немесе монитор алдында жұмыс істеу кезінде кез келген адам жасына қарамастан үзіліс жасап, далаға шығып, бой жазып, мойын мен арқаға арналған бірнеше жаттығулар жасау керек. Сондай-ақ, сұйықтықты жеткілікті мөлшерде тұтынуды ұмытпаңыз: балалардың, жасөспірімдер мен ересектердің ағзасы таза ауыз суға мұқтаж.